آکنه و جوش یکی از شایع ترین مشکلات پوستی هستند که اغلب در دوران نوجوانی آغاز می‌شوند اما ممکن است تا بزرگسالی نیز ادامه یابند. این مشکل پوستی نه تنها ظاهر فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه در بسیاری از موارد اعتماد به نفس فرد را کاهش می‌دهد. بیشتر نوجوانان نیز در دوران بلوغ خود درگیر مشکلات و تغییرات پوستی خود می‌شوند که در این مقاله می‌خواهیم به بررسی علل، انواع، راه‌های درمان و پیشگیری از آکنه و جوش بپردازیم و همچنین نقش تغذیه را در بروز و کنترل آن‌ها بررسی کنیم.
آکنه و جوش چیست؟
آکنه (Acne) یک بیماری التهابی مزمن پوست است که زمانی به وجود می‌آید که فولیکول‌های مو در پوست با چربی و سلول‌های مرده پوست مسدود می‌شوند. این انسداد باعث شکل گیری کومدون‌ها (جوش‌های سرسیاه و سرسفید)، پاپول‌ها، پوسچول‌ها (جوش‌های چرکی)، ندول‌ها و کیست‌ها می‌شود. آکنه عموما در نواحی‌ای مانند صورت، قفسه سینه، شانه‌ها و پشت ظاهر می‌شود. جوش (Pimple) به صورت خاص به برجستگی‌های ملتهب یا غیر ملتهب روی پوست اطلاق می‌شود که یکی از نشانه‌های آکنه هستند. به عبارتی، آکنه یک وضعیت کلی است که جوش یکی از نشانه‌های آن محسوب می‌شود.
شناخت انواع جوش و آکنه
برای درمان موثر آکنه، شناخت نوع آن ضروری است. در ادامه به رایج ترین انواع آن اشاره می‌کنیم:
1. جوش‌های غیر التهابی
- کومدون‌های سرسیاه: منافذ باز شده‌ای هستند که در اثر اکسید شدن چربی، رنگ تیره پیدا می‌کنند.
- کومدون‌های سرسفید: منافذ بسته‌ای هستند که زیر پوست باقی مانده و سفید به نظر می‌رسند.
بیشتر بدانید: بهترین راه برداشتن خال چیست؟
2. جوش‌های التهابی
- پاپول: برآمدگی‌های قرمز و دردناک بدون چرک.
- پوسچول: جوش‌های چرکی با نوک سفید.
- ندول‌ها: برآمدگی‌های سفت و دردناک که عمیقتر در پوست شکل می‌گیرند.
- کیست‌ها: ضایعات چرکی و بزرگ که ممکن است جای زخم باقی بگذارند.
علت بوجود آمدن آکنه و جوش چیست؟
عوامل متعددی در بروز آکنه نقش دارند که عبارتند از:
1. تولید بیش از حد چربی (سبوم)
غدد چربی پوست ممکن است در پاسخ به عوامل ژنتیکی یا هورمونی، چربی بیش از حد تولید کنند.
2. انسداد منافذ پوست
سلول‌های مرده پوست اگر به درستی از سطح پوست پاکسازی نشوند، می‌توانند منافذ را مسدود کنند.
3. رشد بیش از حد باکتری آکنه (Cutibacterium acnes)
این باکتری به طور طبیعی روی پوست وجود دارد، اما در صورت مسدود شدن منافذ، بیش فعال شده و باعث التهاب می‌شود.
4. تغییرات هورمونی
در دوران بلوغ، بارداری، قاعدگی یا مصرف برخی داروها، سطح هورمون‌ها تغییر می‌کند و منجر به بروز آکنه می‌شود.
5. عوامل سبک زندگی
استرس، کم خوابی، مصرف غذاهای پرچرب یا شیرین و استفاده از محصولات آرایشی غیر مناسب نیز می‌توانند سبب ایجاد جوش شوند.
راه های درمان آکنه و جوش
انواع روش‌های موثر که برای درمان آکنه و جوش استفاده می‌شوند عبارتند از:
1. درمان‌های موضعی
- بنزوئیل پراکسید: کاهش باکتری‌ها و التهاب.
- رتینوئیدها: لایه برداری پوست و جلوگیری از انسداد منافذ.
- اسید سالیسیلیک: کمک به پاکسازی منافذ و کاهش التهاب.
2. داروهای خوراکی
- آنتی بیوتیک‌ها: مانند داکسی سایکلین و مینوسایکلین برای کاهش باکتری‌ها و التهاب.
- قرص‌های ضدبارداری: در زنان برای کنترل هورمون‌ها.
- ایزوترتینوئین: برای آکنه‌های شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند.
بیشتر بدانید: تزریق فیلر زیر چشم : جوانسازی صورت
3. درمان‌های غیر دارویی
- لیزر و نوردرمانی: کاهش چربی پوست و باکتری‌ها.
- لایه برداری شیمیایی: بهبود بافت پوست و کاهش لکه‌های باقی مانده.
- میکرودرم ابریژن: پاکسازی سطحی پوست و تحریک بازسازی سلولی.
چگونه می‌توان از بوجود آمدن آکنه و جوش جلوگیری کرد؟
رعایت بهداشت پوست
- شست و شوی صورت با شوینده‌های ملایم دوبار در روز.
- استفاده از محصولات غیر کومدون زا (Non-comedogenic).
عدم دستکاری جوش‌ها
فشار دادن یا ترکاندن جوش‌ها می‌تواند منجر به پخش باکتری و باقی ماندن جای زخم شود.
تعویض مرتب روبالشتی و حوله‌ها
این موارد در تماس مستقیم با پوست هستند و در صورت آلوده بودن، باعث تحریک و آلودگی پوست می‌شوند.
اجتناب از محصولات چرب یا آرایشی سنگین
این مواد می‌توانند منافذ پوست را مسدود کرده و منجر به بروز آکنه شوند.
بیشتر بدانید: تزریق بوتاکس زیر بغل : جلوگیری از تعریق بیش از حد!
تاثیر تغذیه در ایجاد جوش و آکنه روی پوست
رابطه مستقیمی بین تغذیه و سلامت پوست وجود دارد. برخی از غذاها می‌توانند باعث تحریک غدد چربی یا افزایش سطح انسولین و در نتیجه تشدید آکنه شوند:
خوراکی‌هایی که ممکن است آکنه زا باشند:
- لبنیات پرچرب
- مواد غذایی با شاخص گلیسمی بالا مانند نان سفید و شکر
- فست فودها و غذاهای سرخ شده
خوراکی‌هایی که به سلامت پوست کمک می‌کنند:
- میوه‌ها و سبزیجات تازه به دلیل داشتن آنتی اکسیدان
- ماهی‌های چرب سرشار از امگا 3
- آجیل‌ها، مخصوصا گردو و بادام
- آب کافی برای حفظ رطوبت پوست
سوالات متداول
در ادامه به برخی سوالات پر تکرار مراجعین در حوزه آکنه و جوش پاسخ داده‌ایم.
آیا بوجود آمدن آکنه و جوش در نوجوانی حتما هورمونی و موقتی است؟
بله، در بسیاری از موارد آکنه‌های نوجوانی ناشی از نوسانات هورمونی دوران بلوغ هستند و با تثبیت سطح هورمون‌ها کاهش می‌یابند. با این حال، در برخی افراد ممکن است آکنه تا بزرگسالی ادامه داشته باشد یا به صورت آکنه بزرگسالی (Adult Acne) ظاهر شود.
برای درمان آکنه و جوش دارو درمانی بهتر است یا مراقبت‌های پوستی؟
پاسخ به این سوال بستگی به شدت آکنه دارد. در موارد خفیف، مراقبت‌های پوستی مناسب مانند شست و شوی منظم، استفاده از محصولات موضعی و تغذیه سالم می‌تواند کافی باشد. اما در موارد متوسط تا شدید، دارو درمانی زیر نظر پزشک متخصص ضروری است. در بسیاری از موارد ترکیب هر دو روش بهترین نتیجه را به همراه دارد.
آیا آبلیمو جوش را از بین می‌برد؟
آبلیمو به دلیل داشتن ویتامین C و خاصیت اسیدی، گاهی به عنوان یک درمان خانگی برای کاهش جوش معرفی می‌شود. این ماده می‌تواند به روشن شدن لک‌های ناشی از جوش کمک کند و تا حدی خاصیت ضد باکتری داشته باشد.
اما استفاده مستقیم از آبلیمو روی پوست، به ویژه پوست حساس یا ملتهب، ممکن است باعث تحریک، قرمزی، خشکی یا حتی سوختگی شیمیایی شود. همچنین، استفاده از آبلیمو و قرار گرفتن بلافاصله در معرض نور خورشید می‌تواند منجر به لکه‌های تیره و التهاب بیشتر شود (واکنش فتوسنستیو).بنابراین اگرچه آبلیمو خاصیت ضد باکتریایی دارد، اما استفاده از آن به عنوان درمان مستقیم آکنه توصیه نمی‌شود. بهتر است از محصولات علمی و تست شده زیر نظر پزشک یا داروساز استفاده کنید.
کلام پایانی
آکنه و جوش یکی از فراگیر ترین و در عین حال قابل درمان ترین مشکلات پوستی هستند. شناخت نوع آکنه، توجه به علت‌های بروز آن و انتخاب روش درمانی مناسب می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت پوست ایفا کند. همچنین با رعایت رژیم غذایی سالم و مراقبت روزانه از پوست، می‌توان از بروز یا تشدید این مشکل جلوگیری کرد. در صورت داشتن آکنه‌های مقاوم یا شدید، حتما به پزشک متخصص پوست دکتر محمد شیزرپور مراجعه کنید تا درمانی متناسب با شرایط پوستی شما تجویز شود.
